U kunt de publicaties lezen door naar beneden te scrollen.

Fortis Tribune juli 2004 – nummer 16, pagina 7
Oplossingsgericht coachen wijkt af van traditionele benadering
Linda Volkers, Utrecht

Intermediair PW, juli 2006
Yvette van der Kloet (Fortis): ‘Geen vage praat, maar resultaat’
Gaston Dorren

De Strook digitaal, februari 2011
Aanvulling op het schema Functional Fluency van Susannah Temple
Willemijn van Strien

REP Tijdschrift Relatierecht en Praktijk, 4 juni 2012
De rol van de coach tijdens de overlegscheiding
Willemijn van Strien

TVC Tijdschrift Voor Coaching, december 2013
IK ZET IN: Transactionele analyse bij overlegscheiding
Willemijn van Strien

PRENUPS In dit boek (te bestellen bij bol.com) staat een artikel van haar hand over tips voor een duurzame relatie. Intimi-tijd – december 2014

Intermediair PW juli 2006

Yvette van der Kloet (Fortis): ‘Geen vage praat, maar resultaat’
Gaston Dorren

‘Wat ik heel goed vond aan mijn coach, was dat ze heel concreet en oplossingsgericht te werk ging. Dat past ook bij de Fortis-cultuur. Geen vage praat, maar resultaat: wat kan ik toevoegen aan het bedrijf, hoe kan ik dat aanpakken? Ik wilde nieuwe vaardigheden opdoen en een nieuwe uitdaging zoeken, dus ik vond dat erg prettig. Met je baas praat je over day-to-day-zaken, maar zo’n coach snijdt dingen aan die je inzicht geven. In je eigen loopbaanwaarden, in wat jij belangrijk vindt, waar je goed in bent en waarin niet. En daar wil je dan in groeien, stapsgewijs. Dat benadrukte mijn coach steeds: blijf bij jezelf, zet kleine stapjes, vier je successen, kijk naar voren. Omdat ik een interne coach had, van de afdeling managementontwikkeling bij Fortis Bank, had ze ook goed overzicht over het hele bedrijf. Zo kon ik van commercial banking makkelijker de overstap maken naar retail banking. Daar ben ik adjunct-regiodirecteur van de regio Den Haag. De regiodirecteur en ik sturen zo’n 330 mensen in 20 kantoren aan. Nee, eigenlijk vond ik de coaching niet zo confronterend. Niet heel erg, tenminste. Nuttige dingen ben ik natuurlijk wel tegengekomen. Bijvoorbeeld dat ik niet alleen het afdelings- en bankbelang in het oog moet houden, maar ook iets meer aan mijn eigen PR moet werken. Dat blijft een aandachtspunt. En dat ik dingen die spelen moet benoemen: hoe ik iets ervaar, wat ik lastig vind. Dan komt een oplossing vaak min of meer vanzelf. Zowel in het werk als privé is dat een zinvolle les.

Strook digitaal, februari 2011

Aanvulling op het schema Functional Fluency van Susannah Temple
Willemijn van Strien

Momenteel volg ik de TA Masteropleiding bij Phoenix, gegeven door Sander Reinalda. Bij de behandeling van het schema, dat hiernaast staat afgebeeld, riep Sander de cursisten op, om ideeën,aanvullingen etc. vooral te delen, omdat de TA zeker niet een statisch begrip zou moeten zijn, maar een dynamische, zichontwikkelende leer. Susannah Temple, verdeelt in dit rechthoekige schema 9 gedragsmodi volgens de TA bolletjes structuur. De Voedende Ouder zou dan zorgend zijn als hij of zij geïntegreerd is met de volwassene, en TE zorgend, als de VO marsmellowing (of pamperend, verstikkend in zorg) zou zijn. Zo ook bij de andere vakken: De kritische ouder zou dan geïntegreerd gestructureerd zijn, en als dit TE is, dan is de KO domineren. Het aangepaste kind is geïntegreerd als het samenwerkt, maar als het TE veel samenwerkt dan wordt het meegaand. Bij het Vrije Kind ben je geïntegreerd als je spontaan bent, maar als je TE spontaan bent, wordt het onvolwassen. In het schema staat bij het aangepaste kind dat het ook rebellerend is, dus dan eigenlijk TE WEINIG aangepast. Dit, en reacties van mijn cliënten, brachten mij op het idee om bij de KO, de VO en het VK dit ook in te vullen. Dan krijg je het volgende schema en worden het wellicht ook meer gedragsmodi(15).

Met dit schema kan ik beter uit de voeten. Cliënten, die uit een verwaarloosde situatie komen,kunnen zich hier nu ook in herkennen. Een cliënte zei bij het tonen van dit schema, dat is handig, dan weet ik meteen dat als ik in het rebellerend gedrag zit, dat ik gewoon wat meer moet samenwerken! Dit werkt ook bij de anderen, maar dan wel van geremd naar spontaan, verwaarloosd naar zorgenden van chaotisch naar structurerend.

Sander wees mij erop dat er wellicht ook onderlinge verbanden zitten. Hierover doordenkend kan je deze gedragsmodi plotten op de lijn van de individuatie (Frank Ernst) Wat mij opvalt is dat de gedragsmodi van TE WEINIG iets rechtser op de lijn van individuatie zijn teplotten, en de gedragsmodi onder TE VEEL over het algemeen meer aan de linkerkant, de symbiotische kant. Graag roep ik op mijn beurt weer op om over dit schema mee te denken. De terminologie zal vast anders kunnen en het schema is vast nog niet af! En er zullen ook zeker meerdere verbanden tevinden zijn! In ieder geval werkt het is mijn ervaring en gebruik ik dit schema bij zeer veel cliënten met succes!

PS de schema´s volgen nog!

REP – De rol van de coach tijdens de overlegscheiding

DrS. J.W. van Strien

Collaborative divorce, hierna overlegscheiding, heeft zijn oorsprong in de vS. De overlegscheiding heeft een essentiële meerwaarde boven de bestaande juridische echtscheidingsprocedures en mediatons. Het verenigt het beste van deze beide werelden tot een gestructureerde vorm van overlegscheiden waarin de belangen van alle betrokkenen (ex-partners en kinderen) het best beschermd en voor de toekomst verzekerd worden.

Wat is een overlegscheiding?

Een overlegscheiding biedt de zekerheid van een heldere structuur in een periode waarin je als voormalige echte- lieden kunt verdwalen. Vertrouwen en transparantie staan voorop, wat wordt bewerkstelligd door de bindende af- spraak het hele scheidingsproces zonder tussenkomst van de rechter af te wikkelen. Het eindresultaat zal zich bewijzen als een nuttige investering in de toekomst. Geen uitputtende en slepende loopgravenoorlog, maar een pragmatische rege- ling die de nieuwe situatie van alle betrokkenen recht doet.

Voor buitenstaanders zal een overlegscheiding grotendeels hetzelfde lijken als een mediation. Dat is een misverstand. Een overlegscheiding is feitelijk een mediation-plus, die een betere garantie biedt op een eindresultaat dat bevredigend is voor alle partijen. Daar waar een mediator in een mediation- proces gedurende het scheidingsproces zich vaak in een posi- tie gemanoevreerd ziet waarin hij moet kiezen voor de ‘zwak- kere’ partij – waarna de mediation uit elkaar klapt – is dat gevaar in een overlegscheiding afgewend. Door het team van advocaten, een coach, een financieel deskundige en mogelijk aanvullende professionals zit meer expertise aan tafel en is er meer zicht op een oplossing op maat. Omdat de advocaten behalve het belang van hun directe cliënt ook het belang van de andere partij in het oog moeten houden, weet iedereen zich verzekerd van gelijkwaardige steun. Dat biedt rust.

Het grote voordeel van de overlegscheiding is dat de meer- derheid aan tafel gericht is op een oplossing in goed overleg.

Samen bereik je meer

In een overlegscheiding staat het team centraal, dat zich volledig heeft verbonden aan het bereiken van een eind-

resultaat dat naar de zin van alle betrokkenen is. Alle team- leden hebben dezelfde overlegscheidingsopleiding gevolgd en werken in principe zoveel mogelijk volgens een vast protocol. Doordat de meerderheid, het team plus in ieder geval een van de partners, al gericht is op het vinden van oplossingen is de energie over het algemeen die kant op. Er is meestal een partner die voluit heeft gekozen voor de overlegscheiding, maar vaak is het zo dat de andere partner, vaak degene die wordt verlaten, daarin dan rationeel maar volgt, omdat het voor de kinderen het beste is. Emotioneel is deze partner hier echter nog niet aan toe.

Schriftelijk leggen de partners en de teamleden vast niet naar de rechter te zullen stappen en in consensus een over- eenkomst te bereiken. In het overgrote deel van de gevallen lukt dat ook. Voor de gevallen dat het niet lukt, wordt het team ontbonden en spreken de ex-partners en de betrok- ken advocaten af dat ze nieuwe advocaten zullen zoeken om de echtscheiding op een non-collaboratieve manier af te wikkelen.

De kern van een overlegscheiding is dat beide partijen één ding afspreken: geen strijd en ondanks de aanwezige me- ningsverschillen respect voor elkaar blijven opbrengen. Om elkaar een leven na de scheiding te gunnen en dat wat ze samen hebben (de kinderen) rust en stabiliteit te geven. Dit alles betekent niet dat emoties worden weggedrukt. De pijn die een scheiding doet mag gekend en erkend worden. Juist vanuit die aanvaarding kan gericht naar oplossingen worden gezocht; oplossingen die echt aansluiten op de spe- cifieke eisen die de nieuwe situatie stelt en een bevredigend antwoord geven op de wensen van de beide ex-partners. Zaken worden aan tafel gedaan, waarbij de cliënten de ver- antwoordelijkheid voor het proces ten volle op zich nemen, bijgestaan door het team.

Overlegscheiden betekent praten. Praten met elkaar en niet over elkaar, via de advocaat. Overlegscheiden betekent niet achterover leunen en de kwestie bij de advocaat op het bordje mikken met de opdracht: los het op en haal het beste voor mij er uit. Overlegscheiden houdt de bal en de verantwoordelijkheid bij de personen die het aangaat: de ex-partners.

De praktijk: rol van de coach

De invulling van de rol van de coach verschilt per coach. Ondanks dat er een vast stramien is wat gevolgd wordt, zijn er stijlverschillen en ontstaan er, naarmate er meer ervaring wordt opgedaan, voorkeuren in aanpak. Hierna wordt nadrukkelijk mijn werkwijze belicht.

1. De cliënten komen apart bij de coach. Zij kunnen de eerste keer ook samen komen, dit is afhankelijk van de mate waarin de cliënten ‘on speaking terms’ zijn. Als coach vind ik het prettig de verhalen eerst van elke afzonderlijke partner te horen. Er zijn geen geheimen in een overlegschei- ding.

Om de neutraliteit van de coach te waarborgen, wordt aan- gegeven dat geheimen niet gedeeld moeten worden met de coach. Op deze manier komt de coach niet in een moei- lijke situatie ten opzichte van de andere partner. Dit wordt zeer benadrukt! In de overlegscheiding moet er van tevoren commitment bestaan over het geven van volledige transpa- rantie over allerhande relevante zaken.

De coach bekijkt of de cliënten overlegvaardig en over- legbereid genoeg zijn om het proces aan tafel te kunnen starten.

Vaak is het zo, dat ondanks dat de cliënten hebben gekozen voor de overlegscheiding, ze binnenkomen met de medede- ling dat ze nooit meer met een ex-partner aan dezelfde tafel willen zitten en is de woede zo groot, door het hun aange- dane leed, dat de cliënten in hun slachtofferrol of aankla- gerrol gaan zitten, waardoor volwassencommunicatie niet mogelijk is (Berne: Transactionele Analyse).

2. Dan gaat de coach werken aan de communicatie en de verwerking van de situatie. Vaak is een van de partners al met een nieuwe relatie bezig, terwijl de ander nog aan het bijkomen is van de schok dat dit hem/haar overkomt. Beide cliënten zullen moeten beseffen dat de scheiding echt een feit is, voordat er zaken kunnen worden gedaan omtrent die scheiding. Als iemand nog helemaal in zijn woede of ontkenning zit (E. Kubler-Ross: curve rouwverwerking, di- verse boeken), dan is het niet mogelijk om in overleg te scheiden. Er wordt eerst apart met de cliënten gewerkt.

Dit is nadrukkelijk coaching en advisering en geen therapie. Er wordt inzicht verkregen in communicatie en zaken die daarbij een rol spelen. Er wordt inzicht verkregen in de pa- tronen die een relatie kunnen verst(r)ikken. En er worden tips gegeven om hieruit te blijven, zodat de oude patronen een nieuwe rolverhouding in de toekomst, namelijk die van ouder tot ouder, niet in de weg blijven staan.

3. Als de coach samen met de cliënten inschat dat de cli- enten met elkaar aan tafel kunnen zitten, volgt er een driegesprek waarin de scheidingsmelding plaatsvindt. De partners vertellen aan elkaar waarom de relatie niet kan worden voortgezet. De rol van de coach hierbij is er voor te zorgen dat de ex-partners niet in de patronen terechtko- men, die de communicatie tot op heden verstoord hebben. Vaak wordt hier voor het eerst echt met elkaar gesproken, zodanig dat de een de ander hoort.

Waarom investeren in communicatie als de cliënten toch uit elkaar gaan?
Het is zeer belangrijk dat de cliënten die weliswaar als part- ners uit elkaar gaan, als ouders goed leren communiceren. Dit doen ze voor de kinderen. Bij het kind ontstaat inner- lijke verscheurdheid, die alleen maar kan worden hersteld als ouders weer bij elkaar komen of laten zien dat het con- tact op een andere manier wel intact blijft. Voor kinderen is scheiding van grote invloed op hun eigen relatievorming in de toekomst. De invloed kan positief zijn als de ouders laten zien dat zij hun emoties en de zorg voor het kind goed kunnen scheiden. De kwaliteit van de communicatie heeft grote invloed op het welbevinden van de kinderen, ook op langere termijn.

4. Als dit mogelijk is op een redelijke manier, dan wordt het eerste vijf- of zesgesprek gepland. Hierbij zijn dan voor het eerst alle teamleden aanwezig: twee advocaten, de coach en eventueel de financial neutral, afhankelijk van de complexi- teit van de financiële situatie.

Het kan ook zijn dat parallel hieraan of nog voorafgaand aan het vijfgesprek, het ouderschapsplan (met uitzondering van de financiële paragraaf) met de coach wordt gemaakt in een aantal driegesprekken (coach plus cliënten). Het ouder- schapsplan moet een kindwaardig plan worden. Het moet zorgen dat de ontwikkeling van het kind wordt bevorderd. In mijn opinie moeten ouders de brug zijn waarover het kind kan lopen, veilig naar de andere ouder. Kinderen van 12 jaar en ouder hebben hoorrecht over hoofdverblijfplaats, omgangsregeling en co-ouderschap. Kinderen van 16 jaar en ouder hebben hoorrecht over hoofdverblijfplaats, om- gangsregeling en co-ouderschap en over kinderalimentatie. Het is zeer respectvol om de kinderen het gevoel te geven dat zij ook mogen meepraten, over iets waar zij onont- koombaar deel van uit maken.

Het voordeel van een zesgesprek met een financial neu- tral is dat de angst voor de toekomst en het missen van overzicht over de toekomstige financiële situatie, snel kan worden weggenomen, zodat die angst niet interfereert bij het maken van een redelijk ouderschapsplan en convenant. Omdat er van tevoren zeer grondig aandacht is besteed aan het emotionele stuk van de scheiding is het mogelijk om aan tafel met het team zaken te doen. De coach zal als de emoties toch de overhand nemen, kunnen ingrijpen.

De rol van de coach verschuift naarmate het scheidingspro- ces vordert dan ook meer naar een procesbegeleidersrol, waar het eerst veel meer een coachrol inhield.

Ervaring van het team

Er wordt sinds 2009 op deze manier gewerkt. Een veelge- hoorde verzuchting van de advocaten is, dat zij het zeer prettig vinden zich te kunnen concentreren op het juridi- sche stuk met het besef dat er altijd iemand aan tafel is die er op zal letten dat iedereen is aangehaakt. De advo- caten vinden het ook prettig niet in een gevecht te zitten, maar ook vanuit het belang van de andere cliënt te kunnen denken en te streven naar een win-winsituatie. De financial neutral geeft heel veel rust in het proces. De financial is nadrukkelijk neutraal en komt met een aantal financiële scenario’s, zodat de cliënt daar in samenspraak met de ad- vocaat de voors en tegens kan afwegen en voorkeuren in kan brengen.

Ieder werkt vanuit zijn eigen specialisme en doet waar hij/ zij goed in is. Het neemt niet weg dat procesinterventies alleen voorbehouden zouden zijn aan de coach. Iedereen is vrij om hierin een inbreng te hebben, als dat het hele proces helpt! Vertrouwen in elkaar is de sleutel in de over- legscheiding.

Voor wie?

De overlegscheiding is geschikt voor cliënten die in staat zijn (op den duur) de ‘volwassene’ in zichzelf in te schake- len (Berne: Transactionele Analyse). Hoe pijnlijk de situatie

Het grote voordeel van de overlegscheiding is dat de meerderheid aan tafel gericht is op een oplos- sing in goed overleg.

vaak ook is, het is mooi om te zien hoe de energie vooral wordt aangewend voor het bedenken van oplossingen. Als een heel team zich daarvoor inzet, zijn er zeer mooie resul- taten te behalen met deze vorm van scheiden!

De coaches

Net zoals de advocaten lid moeten zijn van de vFAS (Ver- eniging voor Familierechtadvocaten en Scheidingsmedi- ators) moeten de coaches ook geregistreerd zijn bij een beroepsvereniging zoals de Nobco/EMCC, het NIP enzo- voort. Voor meer expliciete info hierover zie de website: www.overlegscheiding.com.

Over de auteur

Drs. Willemijn van Strien is overlegscheidingscoach, NOBCO/EMCC European Master Practitioner Coach, www.wvanstrien-coaching.nl.

TIJDSCHRIFT RELATIERECHT EN PRAKTIJK nummer 4, juni 2012 / SDu uitgeverS

171

Tijdschrift voor Coaching, december 2013

Transactionele analyse bij overlegscheiding

Transactionele analyse (TA) is een simpel model, dat op krachtige wijze inzicht geeft in onder andere de communicatie tussen scheidende partners. Doordat zij een andere taal leren spreken,kijken ze anders naar hun communicatie en hun partner. Bij cliënten, die als partners uit elkaar gaan, maar als ouders elkaar hun leven lang nog tegen zullen komen, is het belangrijk dat zij goed leren communiceren. Voor de kinderen heeft een scheiding grote invloed op hun eigen relatievorming in de toekomst, het veroorzaakt innerlijke verscheurdheid. Die kan alleen herstellen als beide ouders laten zien dat het contact op een andere manier wel intact blijft en dat zij hun emoties én de zorg voor het kind goed kunnen splitsen.

auteur: WILLEMIJN VAN STRIEN

Overlegscheiding?

Collaborative divorce (overlegscheiding) komt oorspronkelijk uit de Verenigde Staten. Het voorziet in een gestructureerde vormvan scheiden, waarin de belangen van alle betrokkenen (ex-partners en kinderen) het best beschermd en voor de toekomst verzekerd worden. De kern van een overlegscheiding is dat beide partijen duidelijke afspraken maken: geen strijd en – ondanks de aanwezige meningsverschillen – respect voor elkaar blijven opbrengen. Om elkaar een leven nade scheiding te gunnen en dat wat ze samen hebben (de kinderen) rust en stabiliteit te geven.

De overlegscheiding heeft een essentiële meerwaarde boven de bestaande juridische echtscheidingsprocedures en -mediatons. Het biedt een heldere structuur in een periode waarin je als voormalige echtelieden kunt verdwalen.

Casus Joelle en Frans – 1

Joelle (54) en Frans (56) kwamen bij mij terecht nadat een advocaat aan Joelle
had uitgelegd wat een overlegscheiding inhoudt. Omdat ze drie kinderen hebben, heeft Joelle Frans overgehaald op deze manier te scheiden. Joelle vindt het allemaal veel te snel gaan en zegt tijd nodig te hebben. Frans heeft haast. Hij heeft inmiddels een nieuwe partner, die overigens ook in scheiding ligt.

Ik spreek af dat ik ze eerst twee keer apart zie en daarna een zogenaamd driegesprek zal hebben. Ik vertel dat ik hun een andere manier van communiceren ga leren. De huidige patronen blijken niet meer te werken, dus we gaan het anders doen!. Dit gebeurt bij de overlegscheiding nadrukkelijk niet om de relatie te herstellen, maar om de ouderrol – die men immers levenslang heeft – van een hogere kwaliteit te voorzien, ten gunste van de kinderen.

Vertrouwen en transparantie staan voorop, wat wordt bewerkstelligd door de bindende afspraak het hele scheidingsproces zonder tussenkomst van de rechter af te wikkelen. Het eindresultaat zal zich bewijzen als een nuttige investering in de toekomst. Geen uitputtende en slepende loopgravenoorlog, maar een pragmatische regeling, die de nieuwe situatie van alle betrokkenen recht doet.

Door het team van advocaten, een coach, een financieel deskundige en mogelijk aanvullende professionals, zit meer expertise aan tafel en is er een beter uitzicht op een maatoplossing. Omdat de advocaten, naast het belang van hun directe cliënt, ook het belang van de andere partij in het oog moeten houden, weet iedereen zich verzekerd van gelijkwaardige steun. Dat biedt rust.

Coachrol in de praktijk

De cliënten komen apart bij de coach. Zij kunnen de eerste keer ook samen komen, afhankelijk van hun verstandhouding. Om de neutraliteit van de coach te waarborgen, geeft de coach aan dat geheimen nietmet hem gedeeld moeten worden. In de overlegscheiding moet vooraf commitment bestaan over het geven van volledige transparantie over alle relevante zaken.

De coach bekijkt of de cliënten vaardigen bereid genoeg zijn om het overleg te kunnen starten. In feite bekijkt hij of ze in staat zijn hun volwassen rol voldoende in te zetten. Ondanks de keuze voor de overlegscheiding, gebeurt het vaak dat cliënten binnenkomen met de mededeling dat ze nooit meer met de ex-partner aan dezelfde tafel willen zitten. en is de woede zo groot over het hen aangedane leed,dat ze in hun slachtoffer- of aanklagerrol kruipen, waardoor volwassen communicatie niet mogelijk is (Berne, 1961).

Vervolgens werkt de coach aan de communicatie en de verwerking van de situatie. De cliënten zullen moeten beseffen dat de scheiding echt een feit is,voordat er zaken kunnen worden gedaan. als iemand nog helemaal in zijn woede of ontkenning zit (Kubler-ross, 1969), is het niet mogelijk om in overleg te scheiden. er wordt eerst individueel gewerkt. De coach helpt bij het verkrijgen van inzicht in de communicatie en zaken die daarin eenrol spelen. Bijvoorbeeld patronen die een relatie kunnen verst(r)ikken. en de coach geeft tips om uit de disfunctionele patronen te blijven, zodat de oude patronen een nieuwe rolverhouding in de toekomst – namelijk die van ouder tot ouder – niet in de weg blijven staan.

Het model van de transactionele analyse

Het model gaat uit van drie bolletjes, die elk staan voor boodschappen die we in onze vroegste jeugd hebben opgeslagen. Dit kunnen ouder-boodschappen zijn, kind- boodschappen (besluiten die het kind heeft genomen naar aanleiding van ervaringenmet onder andere ouder-boodschappen),of volwassen-boodschappen (het reagerenvan het individu in het hier en nu). Ons hele leven willen de ‘ouderstem’ en de ‘kindstem’ meedoen in ons denken, onze beslissingen en conflicten. Het is voor ieder mens een klus om deze boodschappen te integreren. Het is infeite de taak van de ‘volwassene’ om autonoom beslissingen te nemen en conflicten op te lossen. In een verstikkende relatie doet de volwassen stem in ons vaak niet meer mee. De partners raken zichzelf kwijt,als ze niet in staa zijn om te blijvenpraten over wat zijnodig hebben ineen relatie. Doordatbij een scheidingde boodschappen van vroeger verstorend werken, worden reacties als het ware geprojecteerd op de partner. Waar we, toen we verliefd waren, in de wolken waren en ons helemaal heel voelden, gaan we ons in de fase waarin we meer spreken van liefde, steeds meer half in de relatie voelen. Beide partners komen tekort. Dan gaan ze op zoek naar het gevoelvan autonomie: los van wat ‘men’ ervan denkt je eigen beslissingen nemen. Dan zoekt de ene partner elders de steun die hij zichzelf en de ander hem niet kan bieden.

TA geeft inzicht in met welke stem het gesprek wordt gevoerd, wie beslissingen neemt, wie (figuurlijk) achter de partner staat, et cetera. Ook het inzicht, dat de woede meer te maken kan hebben met de vroegere interactie met de ouders en dat bij de partner hetzelfde aan de hand is, zorgt voor meer mildheid en normalisatie vande problemen. Wij hebben er allemaal mee te maken. als de cliënten beseffen dat verstrikking in de relatie iedereen overkomt, dat het zeer lastig is om daar uit te blijven, maar wel noodzakelijk om elkaar te blijven horen. Dan komt er vaak rust in de interactie en kan de coach de partners begeleiden naar meer constructieve communicatie. Zij spreken nu dezelfde taal, zodat de coach kan spiegelen en de cliënten zelf kan laten ontdekken waar de communicatie zich ten opzichte van de bolletjes ouder-volwassene-kind bevindt.

Joelle snapt niet dat haar dit na al die jaren overkomt. Ze is heel verdrietig en onzeker. Door ook met haar naar het systeem van herkomst te kijken, wordt ze afgeleid van haar huidige problematiek. Zij komt uit
een gezin met zes kinderen, drie oudere zussen en twee broertjes. Ze zit er als het ware tussenin. Ze heeft een mooie jeugd gehad, het heeft haar aan niets ontbroken. als we verdergaan, ontdekt ze dat ze door alle drukte in het gezin redelijk onzichtbaar is geweest. Dit emotioneert haar, want in feite ervaart ze dat ze nu ook onzichtbaar
is voor Frans. Ze was vooral niet lastig voor haar ouders. en eigenlijk ook niet voor Frans. Frans regelde alles in hun leven en zij vond dat heerlijk. Nu Frans uit huis is, voelt ze ook een soort ruimte en lucht. Ze snapt dat eigenlijk niet goed en ze schaamt zich. Ze zegt dat ze misschien wat meer tegengas had moeten geven, of meer dingen had moeten doen die zij leuk vond vroeger, maar dat kwam er niet van.

Joelle en Frans – 2

Frans komt het eerst bij mij. Hij zegt dat hij de kwade Pier is omdat hij is vreemdgegaan. Maar ook dat hij het niet meer kon opbrengen. Ik geef aan dat niemand schuldig is. We gaan eerst kijken wat mogelijk bij hemzelf speelt. Frans vertelt dat ze steeds meer uit elkaar zijn gegroeid. er komt helemaal geen initiatief uit Joelle, hij moet alles regelen en voelt geen steun van haar. Met name toen zijn moeder overleed, voelde hij dat hij er alleen voor stond. Daarvoor was er veel afleiding: de kinderen, het werk, et cetera. Maar nu de kinderen het huis uit zijn, ervaart hij een leegte en ziet hij zich niet oud worden met Joelle. Zijn nieuwe liefde geeft hem precies wat hij nodig heeft en hij is zeer verrast en gelukkig dat dit gevoel van verliefdheid nog mogelijk is. Hij vindt dat hij veel heeft geïnvesteerd in de relatie met Joelle, maar merkt dat ze keer op keer vastlopen. Het lukt gewoon niet en hij is eigenlijk al drie jaar gestopt met moeite doen.
We kijken samen naar het systeem van herkomst. Welke boodschappen uit zijn ouderlijke gezin spelen mogelijk nu nog een rol? Frans geeft aan dat hij als oudste kind veel verantwoordelijkheden kreeg. Zijn broertje en zusjes mochten veel meer spelen, maar hij werd elke keer op hun gedrag aangesproken, omdat hij de oudste was. Terwijl hij nog maar vier was. Hij had het idee dat hij geen kind mocht zijn, dat zijn ouders hem niet zagen en dat zijn broertje en zusjes werden voorgetrokken. Frans heeft dit opgelost door ervoor te zorgen dat hij altijd sterk zou zijn en klaar zou staan, zodat zijn ouders zagen dat hij veel aankon en op hem konden rekenen. De parallel met wat hij over de relatie met Joelle beschreef wordt snel duidelijk. Hij ging zorgen voor Joelle en vergat daarbij dat hij zelf ook steun nodig heeft.

3. In het driegesprek vindt de scheidings- melding plaats. De partners vertellen elkaar waarom de relatie niet kan worden voortgezet. De rol van de coach is ervoor te zorgen dat de ex-partners niet in patronen terechtkomen die de communicatie verstoren. Vaak wordt in dit gesprek voor het eerst echt naar elkaar geluisterd en met elkaar gesproken.

Joelle en Frans – 3

als Joelle en Frans voor het driegesprek komen, stellen we eerst de doelen vast. Ik vraag mandaat om in te grijpen wanneer ze terugvallen in oude patronen. Ik heb ze geleerd hoe ze anders met elkaar kunnen praten, maar dat ook toepassen is een tweede. Ze moeten elke keer terug, om de ander te vertellen wat hun behoefte is en niet tot de aanval over te gaan. Ik vraag zeom elkaar aan te kijken en op de zojuist besproken manier de vragen te stellen die ze nog hebben. Joelle wil vragen wat Frans van haar vindt. Frans antwoordt dat hij haar als een goede moeder voor zijn kinderen ziet, maar verder geen passie voelt. Hijwil nog een heleboel meer zeggen, maar ik grijp in. Joelle geeft aan dat het goed is. Ze is opgelucht. In feite zorg ik ervoor dat ze meer stilstaan bij de boodschap van de ander, voordat er een rationeel verhaal komt. Ik zie ze tot rust komen. Frans kijkt mij aan en geeft aan dat ze in 25 jaar nog nooit zo met elkaar gesproken hebben.

Ik gebruik de vragen van Hellinger voor de scheidingsmelding: “Ik wil je graag bedanken voor…”, “Wat ik bij jou laat is…”, “Mijn wens voor de toekomst is…”. Dat doen zij over en weer in de rust die is ontstaan. Wat mij betreft zijn ze klaar voor de juridische en financiële afwikkeling van de scheiding.

4. als het driegesprek mogelijk is, wordt het eerste vijf- of zesgesprek gepland. Hier zijn dan voor het eerst alle teamleden bij: twee advocaten, de coach en eventueel de financial neutral, afhankelijk van de complexiteit van de financiële situatie. Het voordeel van een zesgesprek met een financial neutral is, dat de angst voor de toekomst en het missen van overzicht over de toekomstige financiële situatie snel kan worden weggenomen. Daarmee interfereert die angst niet bij het maken van een ouderschapsplan en convenant.

Omdat van tevoren zeer grondig aandacht is besteed aan het emotionele stuk van de scheiding, is het nu mogelijk zaken te doen. De coach grijpt in als de emoties toch de overhand nemen. Naarmate het scheidingsproces vordert, verschuift daarmee de rol van de coach meer naar de rol van procesbegeleider.

De coaches

Net zoals advocaten lid moeten zijn
van de vereniging FaS (Vereniging voor Familierechtadvocaten en Scheidingsmediators), moeten de coaches geregistreerd zijn bij een beroepsvereniging (NOBCO/eMCC, het NIP, et cetera. ■
Voor meer informatie www.overlegscheiding.com.

Literatuur

Berne, e. (1961). Transactional Analysis in Psychotherapy. New York: Grove Press.

Kübler-ross, e. (1969). On Death and Dying. New York: Macmillan.

Willemijn van Strien (1963) studeerde pedagogiek en arbeids- en organisatiepsychologie. Zij werkt als zelfstandig gevestigd personal coach (NOBCO/EMCC European Master Practitioner Coach®) en heeft als aandachtsgebieden werkgerelateerde vragen, relatievragen en overlegscheiden. Daarnaast begeleidt zij intervisie bij NMI-mediators en geeft zij cursussen over persoonlijkheidsdynamieken, (oplossingsgerichte) communicatie en transactionele analyse. www.wvanstrien-coaching.nl

TvC | december nr. 4 2013 55

Van liefdespartners naar collega’s -TvC | maart 2017

Aan het woord is Willemijn van Strien. Zij werkt inmiddels dertien jaar met stellen die relatieproblemen hebben. “Ze zou- den mij eigenlijk niet nodig moeten hebben, als ze geleerd had- den met elkaar te praten…” Maar dat hebben ze wel. Van Strien heeft een drukke praktijk.

AUTEUR: SASKIA TEPPEMA

“Werk je met relaties dan ben je met levenskunst bezig. Levenskunst begint met het kennen van jezelf, je strategieën, je manier van communiceren. Iedereen die trouwt en een gezin sticht, moet leren om een volwassen, duurzame relatie aan te gaan,” zegt Willemijn van Strien.

Als het aan haar ligt, zou haar ‘lesstof’ een vak op school moeten zijn. Haar cliënten, die doorgaans komen als het goed mis is, zijn het na wat ‘lessen’, met haar eens. Zij verzuchten vaak verdrietig: “Waarom hebben wij dat niet eerder geleerd, toen we gingen trouwen, of toen het nog goed was met ons…” Leer je vaardigheden in een vroeg stadium, dan heb je daar je hele leven plezier van.

Te laat?

“Stellen komen als er crisis is in de relatie en ze daar niet uitkomen. Ik werk met ouders, dus er zijn kinderen. Ouders, die voor zichzelf al allerlei redenen hebben om te willen stoppen met de relatie. Ik ga daar niet zomaar in mee. Nadat ik de verhalen heb gehoord en hun commitment heb gevraagd – anders ga ik niet met hen aan het werk – geef ik hen terug wat ik hoor. Meestal signaleer ik daarin een aantal misvattingen; zaken die men kwijt is geraakt.”

Misvattingen

Van Strien: “Als eerste signaleer ik dat crisis in de relatie verkeerd gelezen wordt. Mensen hebben een idee van maakbaarheid, ook ten aanzien van hun relatie, van het leven. Zij accepteren niet dat er ups en downs zijn in een huwelijk, en hebben geen reële verwachtingen daarvan. Ik hoor vaak: ‘Het moet gewoon leuk zijn, eigenlijk alleen maar leuk.’ Als er crisis is, dan wordt dat plaatje verstoord; het klopt dan niet meer en dus raakt men in paniek.
Mensen denken het op te lossen door hun heil elders te zoeken. Ze raken verstrikt in oude patronen, niet wetende dat ze in de dramadriehoek van redder, aanklager en slachtoffer (Transactionele Analyse) terecht zijn gekomen. De partners ervaren beiden een structureel tekort. Dat willen ze zo snel mogelijk weer aanvullen, en volgens hen doet de partner dat niet. Ze willen weer autonoom zijn, geen last van ‘gedoe’ hebben en zelf de koers van hun leven weer bepalen. Ze zijn niet in staat om dit op een adequate manier met elkaar te bespreken; ze weten gewoon niet hoe dat moet.

“De tweede misvatting is dat mensen zich niet realiseren hoe belangrijk het gezin van herkomst is. Want dat is van grote invloed op de relatie. Ik kom daarin van alles tegen: van ronduit ontkennen van het verleden, tot veroordelen van wat er vroeger was, tot het niet meer weten. Maar zonder de feiten van erbij te betrekken, kan de relatie niet door de crisis komen. Alles wat je daar ervaren en geleerd hebt, doet mee in een relatie.”

“De derde misvatting is dat we geen rekening houden met de spirituele laag in een relatie; de magie, de liefde, het onbenoembare en daarin de zelfkennis. Dat weten we ergens wel, maar in de waan van de dag sneeuwt dat onder. Het lijkt of mensen ervan afge- dwaald zijn. Het gaat om het diepe weten dat je al goed genoeg bent. Zo niet, dan heb je de neiging dit als het ware uit te besteden aan je partner met de onuitgesproken wens om steeds te horen dat je oké bent. Deze roep om bevestiging legt enorme druk op de relatie; dat kan een partner jou nooit geven. Dat is ieders eigen taak. Als mensen dit gaan begrijpen geeft dat de broodnodige ontspanning in relaties”.

De uitdaging in een volwassen relatie is echter, zeker als kinderen in het spel zijn, de crisis op een goede manier aan te gaan. En dat begint met het aan elkaar laten zien van de authentieke emoties – bang, boos, blij en bedroefd – en in ‘helpende’ taal te spreken. De uitdaging is crisis te zienals groeikans.
Net als je je alsindividu moet ontwikkelen, ontwikkelt een relatie zich ook.
Een crisis is een wake-upcall om elkaar op eenbeter niveau te leren kennen en zelf van te leren. Dit gaat ook over verbinden. Mensen weten niet meer hoe ze zich echt kunnen verbinden met de ander. Dan gaat het over een veilige manier om intimiteit met elkaar te beleven. Echt contact, niet te verwarren met seksualiteit. Door de juiste taal te gebruiken en vanuit jezelf te praten, jezelf te kennen en gevoelens te delen, kun je dat bereiken. Als je het niet kunt, kun je dat leren.”

“Ik ervaar dan hoe moeilijk het voor koppels is om uit de dramadriehoek te blijven. De interne angststem wil het oude gedrag handhaven om daarmee de status quo te behouden. Het ontwarren van deze innerlijke verstrikking is net zo lastig als het loskomen van een fysieke verslaving.”

“Dan is er nog een misvatting die gaat spelen als het toch tot een scheiding komt. Namelijk dat mensen denken dat ze elkaar niet meer kunnen steunen als ze niet meer met elkaar slapen. Ook als je geen geliefden meer bent, ben en blijf je voor altijd ouders. De bloed- band is niet los te maken. Ik vraag dan ook: ‘Waarom zou je je ex, de andere ouder, niet steunen?’ Scheiden is een, maar het is niet nodig om in het gevecht van ‘gelijk hebben’, ‘kwetsing’ en ‘het eens goed moeilijk voor de ander maken’ terecht te komen. Bij scheiding is er te veel en, mijns inziens, onnodig verdriet en onwenselijke afstand. Ik laat mensen zien dat het een zotte gedachte is om, wat er ook gebeurd is, elkaar niet te steunen. Dan ben ik echt even de docent. Je kent elkaar door en door, je hoeft niet meer met de onhebbelijkheden als geliefden te dealen als je uit elkaar gaat, maar je doet niet alleen de ander maar vooral je kinderen wat aan als je niet in staat bent om na de scheiding ‘volwassen’ met elkaar afspraken te maken en om te gaan. ”Iedereen die trouwt en een gezin sticht, moet leren om een volwassen, duurzame relatie aan te gaan ntimiteit? Hoe kan je iemand steunen? Wat zijn de onder- liggende regels? Hoe raak je elkaar op een veilige manier aan door werkelijk contact aan te gaan? Wat is er nodig om elkaar te vertellen wat je in deze relatie te hebt van elkaar om
kunnen blijven in plaats van – herhaaldelijk – te vertellen wat de ander fout doet?”

Communicatie

Van Strien: “Als eerste werken we aan de communicatie. Communiceren is te leren. Het is een vak met als doel: hoe krijg je een duurzame volwassen relatie? Aan de hand van de thema’s waar partners mee komen, leg ik uit hoe de manier van communiceren daar een rol in speelt. Meteen in het intakegesprek benoem ik de misvattingen, waarmee ze destijds in de relatie gestapt zijn. Die misvattingen zijn meestal de oorzaak van de crisis: inmiddels eindigt 40% van de huwelijken voortijdig. Zonde. Want heel vaak is dat niet nodig en hebben mensen later spijt als ze merken dat ze in hun nieuwe relatie tegen precies dezelfde problematiek aanlopen. Vroeger wisten mensen ook niet hoe je werkelijk verbinding met de ander kon maken, maar zij bleven dan wel bij elkaar. Uiteraard was daar ook verdriet want de echtelieden haakten bijvoorbeeld in- nerlijk af, met alle gevolgen van dien. Nu het individualisme de boventoon voert, en we nog steeds niet weten wat er belangrijk is om een relatie tot een duurzaam succes te maken, leggen de mensen zich er niet bij neer. Ze zitten het leven, waarin beide partners door onmacht en onwetendheid te kort komen, niet meer uit, maar kiezen een ander pad. Ze vluchten; in sport, werk, drinken, niet of veel eten, of een nieuwe relatie. Veelal gebeurt daar weer hetzelfde als je niet goed geleerd hebt over wat er is misgegaan.”

Werkwijze

Van Strien: “Ik werk met Transactionele Analy- se en Familieopstellingen op de tafel. Werken met familieopstellingen scheelt minstens twin- tig sessies: het wordt direct zichtbaar wat nog geen ‘plek’ heeft gekregen, waar verstoringen en verwarring zijn. Het is inzichtelijk voor de cliënt om het eigen gezin in beeld te zien. Het is snel duidelijk: daar kom ik vandaan en dat doet er dus mee in het nu, in mijn relatie.”KindermishandelingPartners

Willemijn van Strien werkt niet meteen met beide partners tegelijk. “Na het gezamenlijke intakegesprek maak ik met ieder afzonderlijk een afspraak. Net zoals je leert autorijden voor je op de snelweg gaat rijden, heb je eerst les nodig. Eerst weten: wat is van mij en wat is van jou. Ik kan een stel wel advies geven, doe het nu zus of zo: maar als partners niet weten wat hun eigen aandeel is in de communicatie, dan lukt dat niet.”

“Tijdens de vervolgafspraken leg ik aan de hand van de opstelling met poppetjes op tafel de cliënt de systemische wetten uit, die iedereen ergens wel weet maar waar door- gaans in het huwelijk geen aandacht voor is. Bijvoorbeeld het inzicht dat de ouders ‘de groten’ zijn en de kinderen ‘de kleinen’ geeft vaak al richting in

Gedoe

“Als de partners elkaar samen in mijn spreekkamer zien gaat het over: Hoe maak je ruzie? Hoe heb je geleerd om ruzie te maken? Hoe maakten jouw ouders ruzie? Of vragen als: Hoe zorg je daarin voor jezelf? Hoe ga je zorgvuldig met jezelf en de ander om in de manier waarop de partners zichnaar elkaar opstellen. De ouders hebben hun eigen problemen en moeten die samen oplossen. De kinderen mogen spelen. Een andere eyeopener is dat je destijds als kind in je gezin onschuldig geboren bent, en dat je het maar moest doen met wat je aantrof en dat je niets in dat systeem in te brengen hebt gehad. Het klinkt nu wat theoretisch, maar als ze hun gezin op tafel zien staan, doen cliënten vaak inzichten op.”

“Ik kies daarnaast voor TA omdat het zo’n simpel – maar niet eenvoudig – model is. Mensen snappen het snel en het is mak- kelijk toepasbaar in communicatie en ook dat scheelt heel veel tijd. Ze moeten dat wel eerst leren, voordat we met de andere partner erbij in gesprek gaan.”

Ik ben niet alleen coach

“Behalve coach ben ik ook docent en trainer: ik leer cliënten eerst meer communicatie- vaardigheden en inzicht te krijgen in zichzelf, zodat ze daarna op een andere manier enin een veilige bedding met elkaar in gesprek kunnen komen. Ik geef ze niet alleen de tools, ik oefen ze ook met hen. Ik zie dan dat mijn cliënten milder naar zichzelf en naar de ander worden. Ze kunnen oefenen om met de nieuw geleerde vaardigheden elkaar wel te bereiken. Het is bijzonder om te ervaren dat ze elkaar weer kunnen horen, weer kunnen zien.”

Kindermishandeling

“Ik durf zelfs zo ver te gaan dat ik de manier waarop ouders communiceren in bijzijn van hun kinderen, kindermishandeling noem. Het is geen luxe, nee: het is inherent aan ouder zijn dat je energie stopt in een goede communicatie. Hebben mensen samen kinderen, dan hebben ze levenslang, dan is en blijft het hun taak dat ze daar aandacht aan geven. In de eerste jaren van een kind wordt de imprint gelegd. ‘Kinderen zijn als nat cement, water opvalt maakt indruk’, zei Haim Ginott1. Kinderen maken hun eigen interpretatie van wat hen overkomt en wat ze meemaken. En dat kleurt daarna mede hun waarnemingen gevoelens. Hun kinderlijke beleving wordt hun eigen waarheid. En die waarheid nemen ze hun hele leven mee. Als ze ouder zijn kunnen ze dat wat ze meemaken meer toetsen aan de realiteit, maar ook dan kan de vijandige sfeer in het ouderlijk nest een enorme impact hebben.”

Willemijn van Strien haalt de DSM-5 aan:

“Child Affected by Parental Relationship Distress is als nieuwe diagnose opgenomen:

het kind is beschadigd door de stressvolle relatie tussen ouders. In Denemarken is ernu een wet aangenomen dat mensen bij de huwelijksbelofte ook beloven dat als het niet goed gaat, ze als volwassen mensen hun taak als ouders blijven vervullen.”

Toch scheiden

“Mijn visie en ook mijn doel in de begeleiding is dat mensen elkaars beste collega worden in het belangrijkste project dat ze in hun leven zullen hebben: kinderen groot- brengen. Daar leid ik ze voor op, zonder dat ‘oud-partnergedoe’ meedoet.”

Wens

“Op het oefenterrein van de liefde en vriendschap, zoals op school en in de studietijd, zouden we eigenlijk meer van deze kennis moeten opdoen en de tijd benutten om te leren wat je eigen aandeel is in die vriendschappen en verhoudingen. Ik roep dan ook het liefst de jonge mensen op om zich te verdiepen in het vak communicatie. Er zijn boeken en cursussen te over maar toch krijgt het geen aandacht omdat iedereen denkt dat hij wel kan communiceren. Maar we krijgen echt niet allemaal een goed voorbeeld van huis uit. En buiten alle andere dingen dieer te leren zijn in het leven is relatiecommunicatie een onmisbaar stukje lesstof wat eenvoudig te leren is en wat heel veel kan brengen.” ■

Over Willemijn van Strien…

Drs. Willemijn van Strien is onder meer relatiecoach. Ze werkt met Transactio- nele Analyse, Familieopstellingen en de methode van Collaborate Divorce. Zij is bestuurslid van deze vereniging (www.vvcp.nl )en zij begeleidt mensen, vooral ouders, die in scheidingzijn. www.wvanstrien-coaching.nl